Cerkiew Świętych Cyryla i Metodego

Obecna świątynia powstała na miejscu średniowiecznej kaplicy błogosławionego Józefa, Joachima, Natalii i Adriana. Kaplica została zburzona w XVII w.

W latach 1686-1690 wybudowano wg planów Zygmunta Lindera jednonawowy barokowy kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła. Kościół odznaczał się bogata elewacja frontową, w tym bogato rzeźbionymi drzwiami wejściowymi, oraz ozdobną wieżyczką sygnaturką na dachu a także pięknym wystrojem wnętrza.

Jako jedyny kościół we Wrocławiu, posiadał w tympanonie na fasadzie dwugłowego cesarskiego orła – który przetrwał do dziś. Uwagę zwracały średniowieczny Krucyfiks z 1322 r., drewniana figura Piety z początku XV w.; ołtarze boczne z 1701 r., oraz cenny obraz przedstawiający św. Józefa, pędzla Michała Willmana z 1680 r.

Do roku 1810 kościół był w posiadaniu sióstr Augustynianek mających obok swój klasztor który został zamieniony w latach 1810-1909 na seminarium nauczycielskie.
W 1810 r. w wyniku sekularyzacji dóbr kościelnych kościół utracił poważną część wyposażenia.

W 1852 r. został odrestaurowany i otrzymał nowe wezwanie - św. Anny.
W latach 1919-1921 służył jako świątynia dla zamieszkałej we Wrocławiu Polonii. Następnie kościół przekazano Starokatolikom, i prawdopodobnie pełnił funkcję tytularnej katedry biskupiej.
Istnieją przekazy, o złożeniu w świątyni w roku 1941, kilku ciał pomordowanych polskich oficerów w Katyniu, w drodze do Berlina, celem przeprowadzenia ekspertyz.
W 1945 roku w czasie przygotowań do obrony Wrocławia, kościół został wypełniony ok. 500 000 książek, rękopisów, starodruków, przeniesionymi przez wojsko niemieckie ze znajdującej się vis a vis, Królewskiej Biblioteki Uniwersyteckiej w której ulokowało się dowództwo „Festung Breslau”- Twierdzy Wrocław.
Księgozbiór złożony w kościele spłonął wraz z całym wyposażeniem wnętrza świątyni dnia 11 maja 1945 roku.

W 1948 r. wypalone mury kościoła i w części ocalałe sklepienia nakryto dachem bez zrekonstruowania wieżyczki. W stanie tak zabezpieczonej ruiny, dnia 10 czerwca 1970 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków we Wrocławiu, przekazał świątynię Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu do odbudowy.

Po odgruzowaniu wnętrza, od 1971 r. rozpoczęto systematyczną odbudowę. Zrekonstruowano w całości kamienne obramowania okien, elewacje i elementy architektonicznego wystroju wnętrza. Uzupełniono ponad 30% sklepienia a całe sklepienie wzmocniono betonowym płaszczem. Dobudowano nową ryznicę-zakrystię. Zbudowano nowe schody na emporę chóru.

Dominujący w wyposażeniu cerkwi ikonostas, przywieziono w stanie zdewastowania i poważnych uszkodzeń ( braku detali, bez ikon i rzeźbionych ornamentów ) ze zdewastowanej cerkwi w Strwiążyku./ koło Ustrzyk Dln. Przekazany z depozytu Wojewódzkiego Konserwatora zabytków w Rzeszowie i ocalony od całkowitego zniszczenia ikonostas, poddano pieczołowitej restauracji. W pierwszych latach użytkowania ikonostas posiadał 2 główne ikony- Zbawiciela i Bogurodzicy pochodzące z jednej z warszawskich cerkwi; natomiast pozostałe były metalowymi ikonami z cerkwi bieszczadzkich.
W 1984 roku umieszczono nowe ikony, autorstwa Dymitra Pargaczewskiego.

W 1975roku, obrębie obiektu odkryto zasypaną gruzem podziemną kryptę częściowo też zalaną wodą.

Po usunięciu kilkudziesięciu metrów sześciennych gruzu i wykonaniu dodatkowego wejścia z boku świątyni- gdzie natrafiono na grobowiec Kseni klasztoru Teresy von Grass- osuszono wnętrze, wykonano posadzkę, otynkowano sklepienie i urządzono w krypcie małą kaplice – cerkiew, pod wezwaniem św. wileńskich męczenników: Jana, Antoniego i Eustachego – gdzie znajdują się cząsteczki ich relikwii, podarowane do tej właśnie kaplicy przez Metropolitę Wilna i całej Litwy- Chryzostoma, w roku 2003.

Pierwszy Ikonostas i ołtarz w tej kaplicy, wykonany był w stylu greckim z kamienia tzw. piaskowca; wyposażenie kaplicy zostało całkowicie zniszczone w wyniku powodzi w roku1997.
W roku 1998-9,odtworzono w całości poprzedni ikonostas oraz prestoł-ołtarz z czerwonego granitu które to wyposażenie w 2012 roku zostało dodatkowo uzupełnione; rozpoczęto też rozpisywanie kaplicy freskami. W kaplicy tej sprawowane są nabożeństwa podczas Wlk. Postu, sakrament chrztu i nabożeństwa żałobne.

Należy wspomnieć, iż właśnie ta krypta jest także miejscem spoczywania mniszek wraz ze swoimi przeoryszami, i ofiar oblężenia Wrocławia, którzy tam się chronili i zginęli.

Na sklepieniach górnej cerkwi uwagę zwracają freski malowane w 1976 r. w stylu bizantyjskim. Autorem projektu jak i fresków był prof. Adam Stalony- Dobrzański z ASP w Krakowie. Projekt został zrealizowany w 70%. Z powodu braku pełnej akceptacji ówczesnych władz konserwatorskich,- co do przystosowania dawnego kościoła i jego barokowej bryły- do tradycji Kościoła prawosławnego, niestety, nie został zastosowany kanon tematyczny jak i plan rozmieszczenia postaci i scen biblijnych czy też świątecznych.

W 1991 r. ikonograf Siergiusz Tretinnkow z Mińska na Białorusi, podjął się „rozpisania” fresków na ścianach bocznych. Postacie świętych namalowane we wnękach poniżej okien na ścianie południowej zostały wykonane wg projektu o. Zenona z Monasteru Pskowsko- Peczorskiego. Niestety, śmierć młodego ikonopisca przerwała prace.

W 1992 r. grupa młodych artystów z Ukrainy z Instytutu Sztuki we Lwowie dokonała odrestaurowania (pozłocenia) ikonostasu i innych detali wystroju wnętrza. W końcu 1992 r. w trzech oknach absydy wstawiono witraże wykonane we Lwowie. Bogurodzica- „Znamienie- Oranta” i Archaniołowie Michał i Gabriel. W roku 1995 przybył jeszcze jeden witraż, przedstawiający śww. Cyryla i Metodego, oraz śww. Benedykta z Nursji i Maksyma Gorlickiego.

W cerkwi wyróżnia się duża kopia Częstochowskiej Ikony Bogurodzicy z opisem ikony w języku cerkiewno-słowiańskim autorstwa ikonografa- Sotyrisa Pantopulosa- ASP Kraków przy współudziale prof. A. Stalony- Dobrzyńskiego. Na uwagę zasługuje Ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa- Golgota, przywieziona z Kodnia, gdzie po długich staraniach odzyskano ją z klasztoru oo.Oblatów. Pierwotnie pochodziła z fundowanej przez Sapiehów cerkwi św. Ducha / obecnie kościół/ w Kodniu./n Bugiem. Pozostałe wyposażenie cerkwi jest w większości pochodzenia współczesnego- ikony autorstwa Natalii Oniśko i małżonków Aliny i Włodzimierza Szynklerów oraz Witalisa Sadowskiego.

Zewnętrzna frontowa fasada kościoła bardzo ucierpiała podczas działań wojennych w 1945 r. zdjęte z nich fasady rzeźby z piaskowca przedstawiające św. Ap. Jakuba św. Annę i św. Jadwigę w stanie poważnego zniszczenia, oczekiwały w depozycie miejskiego konserwatora zabytków na rekonstrukcję.
W latach2009-2011 przeprowadzono długo oczekiwany remont całej świątyni. Dzięki dotacji Urzędu Marszałkowskiego i Miasta Wrocławia-cerkiew odzyskała blask; wykonano przełożenie całego dachu, zrekonstruowano sygnaturkę-kopułkę, wymieniono wszystkie szyby okienne, mury świątyni pokryła całkowicie nowa elewacja i powróciły w/w rzeźby a także nowe drzwi wejściowe nawiązując (skromnie) do przedwojennych. Także we wnętrz odświeżono tynki i kolorystykę na pilastrach i wnękach oraz inne prace „stabilizujące” wnętrze.

Cerkiew znajduje się na szlaku zwiedzania Ostrowa Piaskowego i Tumskiego – kolebki miasta Wrocławia, przez co jest licznie odwiedzana przez zwiedzających i turystów. W świątyni można nabyć literaturę cerkiewną, dewocjonalia, fonografię, czasopisma w języku ukraińskim i bułgarskim.
W pritworze- przedsionku cerkwi, ma miejsce stała ekspozycja plansz przedstawiających apostolska misję wśród Słowian św. Braci Cyryla i Metodego.images/stories/hswiatyni/6.jpg

« poprzednia		następna »