Diecezja
Pierwszą grupę wiernych na terenach Ziem Odzyskanych stanowiła ludność, którą wiązała swoją lepszą przyszłość z nowym miejscem zamieszkania. Część jej stanowili prawosławni żołnierze walczący na zachodzie Europy, jeńcy wojenni oraz powracający pracownicy z robót przymusowych. Trudno określić dokładną liczbę tej ludności. Według zachowanych archiwaliów ilość jej można szacować na 2-3 tys. Osób.
W celu objęcia opieką duszpasterską ludności prawosławnej przebywającej na tych obszarach oraz konieczności zorganizowania dla niej życia religijnego 7 maja 1946 roku utworzona została Administratura dla Parafii Prawosławnych na Ziemiach Odzyskanych, która następnie 15 lipca 1946 roku została przekształcona w Diecezję Ziem Odzyskanych. Jej zadaniem było ujęcie w ramy organizacyjne dotychczas funkcjonujących i powstających parafii prawosławnych. 31grudnia 1946 roku wikariuszem nowej Diecezji, z nadanym tytułem Biskupa Wrocławskiego z siedzibą w Łodzi, mianowany został bp Jerzy (Korenistow).
Kolejne zmiany zaszły 12 listopada 1948 roku, kiedy to decyzją Soboru Biskupów wydzielono trzy diecezje: Warszawsko-Bielską, Białostocko-Gdańską i Łódzko-Wrocławską. W skład Diecezji Łódzko-Wrocławskiej weszły cztery dekanaty: Łódzki, Krakowski, Szczeciński i Wrocławski. Diecezja obejmowała terytorium województw: łódzkiego, krakowskiego, poznańskiego, rzeszowskiego, szczecińskiego i wrocławskiego. Siedziba Kurii Biskupiej mieściła się w Łodzi.
Ostatecznie prace związane z podziałem diecezjalnym zostały uregulowane 7 września 1951 roku. Decyzją Soboru Biskupów Warszawska Metropolia Prawosławna podzielona została na cztery diecezje: Warszawsko-Bielską, Białostocko-Gdańską, Łódzko-Poznańską i Wrocławsko-Szczecińską. Ta ostatnia, terytorialnie obejmowała województwa: koszalińskie, szczecińskie, wrocławskie i zielonogórskie. W początkowym okresie liczyła 16 parafii.
Powyższe zmiany zostały zaakceptowane przez Urząd do Spraw Wyznań. Kościół Prawosławny w Polsce stał się jednostką spełniającą wymogi autokefalii. Jednocześnie w sposób bardziej efektywny i racjonalny mógł zarządzać podległymi placówkami duszpasterskimi. Nowy podział na diecezje przetrwał zasadniczo do początków lat osiemdziesiątych (w 1983 roku erygowana została Diecezja Przemysko-Nowosądecka, a w 1989 roku Lubelsko-Chełmska). Miały miejsce jeszcze jedynie niewielkie korekty terytorialne dotyczące przynależności poszczególnych parafii, ich tworzenia bądź likwidacji, powstawania nowych dekanatów.
Władze kościelne rozpoczęły organizowanie prawosławnego życia religijnego na obszarze Ziem Odzyskanych bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej. Już w sierpniu 1945 roku Warszawski Duchowny Konsystorz Prawosławny delegował ks. Stefana Bieguna na ziemie zachodniej Polski. 18 października 1945 roku odnowiła działalność parafia w Poznaniu. 9 listopada 1945 roku ks. Leonidasowi Byczukowi, polecono obsługiwanie ludności prawosławnej w Pile i okolicznych miejscowościach. 26 kwietnia 1946 roku misję opieki i udzielania posług religijnych dla prawosławnych w Jeleniej Górze otrzymał ks. Eugeniusz Lachocki. Podobne dyspozycje dotyczące opieki i organizowania placówek duszpasterskich w Zielonej Górze i okolicach skierowane zostały również do ks. ks. Mikołaja Pronińskiego i Piotra Łopatko.
Od marca 1946 roku odprawiane były pierwsze nabożeństwa w Wałczu, przez przybyłego z Piły ks. Leonidasa Byczuka. W 1946 roku udało się utworzyć także parafię w Szczecinie i Wrocławiu. Od 30 grudnia 1946 roku potrzeby religijne w Słupsku i okolicach realizował ks. Piotr Weremczuk. Wymienione wyżej parafie stanowiły swego rodzaju fundament pod późniejszy rozwój życia prawosławnego na tym terenie.
Zasadniczo sytuacja uległa zmianie w wyniku przeprowadzonej w 1947 roku akcji "Wisła". Na obszarze Polski zachodniej i północnej znalazła się ludność wyznania zarówno greckokatolickiego jak i prawosławnego. W myśl założeń akcji deportacyjnej osadnictwo tej ludności regulowane było odrębnymi przepisami, w których normy ustalające jego tok odbiegały zasadniczo od dotychczas stosowanych. Władze poszczególnych powiatów w porozumieniu z Powiatowymi Urzędami Bezpieczeństwa Publicznego, które miało nadzorować całość prac i prowadzić ścisłą ewidencję osiedlanych w ramach tej akcji, były zobowiązane bezwzględnie stosować się do zarządzeń Departamentu Osiedleńczego Ministerstwa Ziem Odzyskanych.
Zgodnie z instrukcją z 31 lipca 1947 roku spod osadnictwa "Wisła" miano wyłączyć pas nadgraniczny lądowy szerokości 50 km oraz morski i miast wojewódzkich 30 km. Cały proces osadniczy tej ludności na nowych ziemiach zakładał terytorialne rozproszenie przesiedleńców i przewidywał, że liczba osadników w zasiedlonej gromadzie nie będzie przekraczać 10% stanu ludności. Jednakże rozszerzenie akcji deportacyjnej, a zwłaszcza duże nasilenie tempa jej przeprowadzania w poszczególnych okresach, zmusiło władze do zmian w planach osadniczych. Ostatecznie Ministerstwo Ziem Odzyskanych wydało 10 listopada 1947 roku poszczególnym Urzędom Wojewódzkim nowe wytyczne, określające zasady osiedlania tych osadników. Zakazywano umieszczania ich w pasie nadgranicznym lądowym 30 km, morskim 10 km i miast wojewódzkich 20 km. Przy czym ograniczenia dla lądowego pasa nadgranicznego nie dotyczyły granicy z ZSRR.
Swoboda ruchu przesiedlonej ludności, tzn. możliwość przemieszczania się, była ograniczona. W szczególności zakazane było opuszczanie nowych terenów i powrót w rodzinne strony. Zezwolenia na zmianę zamieszkania mogły być udzielane jedynie w wyjątkowych wypadkach (rozdzielenie rodziny żyjącej we wspólności gospodarczej, przesiedlenie osób starszych lub innych niezdolnych do pracy, jeżeli przesiedlali się do krewnych na nowych ziemiach). Zezwoleń na zmianę zamieszkania w obrębie województwa udzielał Wydział Osiedleńczy Urzędu Wojewódzkiego w porozumieniu z władzami bezpieczeństwa, zaś z jednego województwa do drugiego - Ministerstwo Ziem Odzyskanych na wniosek Urzędu Wojewódzkiego, uzgodnionego z władzami bezpieczeństwa.
Podania dotyczące wszelkich spraw wynikających ze specjalnych warunków akcji "Wisła", w szczególności kwestie przesiedleń poza ramy powiatu, różnego rodzaju wyjazdów (np. w poszukiwaniu członków rodziny), miały być składane do Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego. Ponadto miały być one informowane o każdej sprawie, w jakiej osiedleńcy zwracali się do władz administracji ogólnej. Ministerstwo Ziem Odzyskanych zalecało wręcz stały kontakt z Powiatowymi Urzędami Bezpieczeństwa Publicznego w sprawach osadników z akcji "Wisła". Zasadniczym celem deportacji było maksymalne rozproszenie wysiedlonej ludności, a następnie asymilacja w nowym środowisku polskim.
W celu usprawnienia organizacji życia kościelno-religijnego dla przesiedlonej ludności już 17 września 1947 roku dokonano podziału Diecezji Ziem Odzyskanych na trzy dekanaty: Wrocławski - ks. dziekan Aleksy Znosko (1947-1949), Szczeciński - ks. dziekan Jan Ignatowicz (1947-1961) i Olsztyński - ks. dziekan Aleksy Awajew. Dwa pierwsze stały się następnie podstawą funkcjonowania i rozwoju Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej.
Powstanie i rozwój Diecezji należy wiązać z osadnictwem na Ziemiach Odzyskanych ludności prawosławnej, przesiedlonej w ramach akcji "Wisła". Przymusowa deportacja dała zasadniczą bazę społeczną dla ukształtowania sieci parafialnej, a następnie dekanalnej przyszłej Diecezji. Zasadniczo sieć parafialna Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej ukształtowała się w latach 1948-1958. Jednak już od drugiej połowy 1947 roku odprawiane były pierwsze nabożeństwa m.in. w Zimnej Wodzie, Michałowie, Stodołowicach (Studzionki), Buczynie, Jeleniej Górze, Brzezinach (Biernatów), Jaworze i Barlinku. W późniejszym okresie erygowane zostają parafie w Legnicy, Lipinach, Kożuchowie, Torzymiu, Zielonej Górze, Łobzie, Przemkowie, Szprotawie, Lubinie, Polkowicach, Dolicach i Wałbrzychu.
W 1951 roku na terenie Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej, składającej się z dekanatu Wrocławskiego i Szczecińskiego, funkcjonowało 28 prawosławnych ośrodków duszpasterskich. W Dekanacie Wrocławskim obejmującym obszar województwa wrocławskiego i część południową województwa zielonogórskiego istniały parafie we Wrocławiu, Legnicy, Jeleniej Górze, Zielonej Górze, Kożuchowie, Przemkowie, Zimnej Wodzie, Stodołowicach, Malczycach, Jaworze, Wałbrzychu, Samborzu, Lipinach, Buczynie, Łagoszowie Wielkim, Michałowie, Lubinie, Brzezinach, Torzymiu i Polkowicach. W Dekanacie Szczecińskim (obszar województwa szczecińskiego i część koszalińskiego) istniały parafie w Szczecinie, Słupsku, Pile, Łobzie, Wałczu i Barlinku oraz punkt filialny w Dolicach..
W latach pięćdziesiątych zostały uruchomione kolejne prawosławne placówki duszpasterskie, które następnie stały się podstawą do utworzenia 30 kwietnia 1958 roku dwóch nowych dekanatów: Zielonogórskiego i Koszalińskiego.
W 1958 roku w skład Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej wchodziły cztery dekanaty: Wrocławski, Zielonogórski, Koszaliński i Szczeciński, na terenie których działało 46 parafii i punktów duszpasterskich.
Działalność kolejnych Ordynariuszy Diecezji, zmierzała do erygowania nowych punktów duszpasterskich, które byłyby w stanie zaspokajać potrzeby religijne wiernych. Uruchomione zostały parafie w Gorzowie Wielkopolskim (1963), Oleśnicy (1964), 2 Parafia weWrocławiu (1970), Głogowie (1982) i Sokołowsku (1996).
W 2000 roku nastąpiły zmiany w strukturze dekanalnej Diecezji. W skład istniejących czterech dekanatów (Wrocławskiego, Zielonogórskiego, Szczecińskiego i Koszalińskiego) 1 maja utworzony został Dekanat Lubiński (ośrodki duszpasterskie wyodrębnione z Dekanatu Wrocławskiego). Skupia on parafie w Legnicy, Lubinie, Zimnej Wodzie, Michałowie, Rudnej, Głogowie, Studzionkach i Jeleniej Górze. Funkcję dziekana pełni ks. mitrat Michał Żuk. Łącznie w pięciu dekanatach funkcjonowało 40 ośrodków duszpasterskich.
Ostatecznie sieć parafialna Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej ukształtowała się w 2002 roku erygowaniem dwóch nowych parafii: św. Piotra Mohyły Metropolity Kijowskiego we Wrocławiu oraz św. Równych Apostołom Konstantyna i Heleny w Zgorzelcu.
| « poprzednia | następna » |
|---|
